EEN HOLLANDS REQUIEM. Inleiding uit het zang/pianoboek:

De Nederlandse Mattheuspassie was nog niet opgenomen of ik dacht al met kloppend hart aan Ein Deutsches Requiem. Hoewel Brahms met zorg teksten uit de Bijbel had gekozen, was het meer een spiritueel dan een religieus gebonden werk. ‘Ein menschliches Requiem’ had hij het willen noemen. Daarbij had Brahms zelf een uitvoering in Londen opgezet met twee piano’s en een Engelse tekst. Een versie in eigentijds Nederlands leek dan ook zeer in de geest van de componist.

Brahms schreef geen ‘bede voor het zielenheil van een overledene’, maar een troostrijk werk over de dood. Ook een Hollands Requiem is geen begrafenismuziek maar vooral een zangstuk voor de overlevenden, de achterblijvers.

Ik heb me laten leiden door de muziek, de structuur en de sfeer. Bijna nergens is de tekst letterlijk.
‘Want alle vlees, het is als gras, en alle heerlijkheid der mensen is als het gras haar bloemen,’ het past en het is zingbaar, maar mij doet het niets, het voegt niets toe.
Dus zijn de lieflijke woningen van Herr Zebaoth, de Heer der Heerscharen, verplaatst naar onze harten, waar de doden voortleven. En de bazuin van het laatste oordeel en de eindoverwinning op de dood, klinkt nu op kleinere schaal: terwijl hier iemand sterft, komt elders een kind ter wereld.

Natuurlijk is de structuur nog hetzelfde, als de zevenarmige kandelaar.

Lied IV in het midden, II en III spiegelen V en VI. Het laatste woord van VII is weer het eerste van I, als symbool van de kringloop.

Wie meer wil weten over het origineel verwijs ik naar de pagina op Eduard ten Hengels webkathedraal. Ik beperk me hier vooral tot de tekst.

I
De achterblijvers worden aangemoedigd diep te gaan, en met de tranen de leegte vullen. Want pas wie de dood van nabij heeft meegemaakt, weet wat leven is en kan leren leven met de dood.

II
We zien de kist, begeleid door een dodenmars. Het koor bezingt de rauwe realiteit hoe een leven wordt weggemaaid. Eerst berustend, dan opstandig. Het intermezzo voorspelt hoe, met het verstrijken van de seizoenen, pijn en woede weg zullen ebben, maar het is een schrale troost en het koor valt terug in de mars, nu met het beeld van de mensheid als een eeuwenoude boom, die ook volgend jaar in bloei staat, maar zonder de bladeren van nu. Ook hier voelt de herhaling als protest, maar dan neemt het stuk een triomfantelijke wending, weg van het verval. Want iemands einde, het levenloze lichaam in de kist is niet wat ons zal bijblijven. De vreugde iemand te hebben gekend, zal winnen van het verdriet diegene te hebben verloren.
Vrede.

III
De bariton maakt zich zorgen over zijn eigen sterfelijkheid. Hij mist het vooruitzicht van mensen die geloven in een hiernamaals. En stel dat je te jong wegvalt! Maar ook al wacht alleen het grote niets, het besef onderdeel te zijn van de geschiedenis, de menselijke geest is toch iets wat groter is dan wijzelf, en waarom zou je met een al te cynische kijk– dood en doem – aan dat spirituele idee afbreuk doen.